جستجو
این کادر جستجو را ببندید.

اصول و روش صحیح انتقاد کردن

خیلی وقت ها به خاطر عدم آگاهی از روش های درست انتقاد کردن، روابط با ارزشی را که داشتیم از دست دادیم و حتی مشکلات جبران ناپذیری ایجاد شده که جز حسرت، چیزی برای ما برجای نگذاشته است .پیشنهاد می‌کنم هر زمان که قصد دارید به کسی انتقادی داشته باشید، ابتدا این اصول را در ذهنتان مروری داشته باشید و سپس این کار را انجام دهید . یادتان باشد انتقاد هم مثل خیلی از امور روش ها و تکنیک هایی دارد که شما با رعایت آن ها می توانید یک انتقاد سازنده را تجربه کنید. با ما همراه باشید تا این اصول را برایتان شرح دهیم.

این مسائلی که گفته شد، مهم‌ترین مسائلی هستند که باید برای یاد گرفتن مهارت انتقاد آنها را به کار ببریم. برای اینکه درباره هر کدام از این مطالب بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنم حتماً مقاله اصول و آداب انتقاد را تا انتها مطالعه کنید…

روانشناسی انتقاد

دیل کارنگی نویسنده سرشناس کتاب ” آیین دوست یابی” که یکی از بهترین کتاب های روانشناسی و موفقیت است و من آن را معجزه ارتباط گیری می گویم. کتاب خود را با نقل داستانی از زندگی یک جنایت کار و آدم کش حرفه ای اینگونه آغاز میکند:

به گفته او زمانی که این جنایتکار در خانه خود به دام افتاد و توسط افسران پلیس دستگیر شد، نامه ای روی میز او با این مضمون یافت شد:

“خطاب به هر کسی که این نامه را میخواند، در سینه ام قلبی خسته است اما مهربان و دلسوز که به هیچ کس آزاری نمیرساند.”

تصور کنید شخصی که به سادگی افراد بی گناه را به قتل میرسانده و یکی از بزرگترین جنایتکاران تاریخ نیویورک به حساب می آید، معتقد است که فردی دلسوز و مهربان بوده که به هیچ کس آزار نرسانده است.

با این حساب آیا هنوز هم توقع دارید وقتی از دوست، پدر، مادر یا همسرتان انتقاد میکنید و نحوه عملکرد او را مورد سرزنش قرار میدهید، با آغوش باز از انتقاد شما استقبال کند و آن را سرلوحه اعمال خود قرار دهد؟

پس با همه این تفاسیر و با روانشناسی انتقاد باید در درجه اول بدانیم که درون انتقاد یک ناراحتی پنهانی وجود دارد که فرد شنونده را تحت تأثیر قرار خواهد داد حتی اگر چه ما با الگو و اصول صحیح انتقاد کردن جلو برویم . البته این نکته را یادتان نرود که اگر ما فنون انتقاد را رعایت نکنیم شاید اوضاع به شدت وخیم شود و ابتکار عمل از دستمان گرفته شود .

روانشناسی انتقاد - تاثیر انتقاد کردن در افراد

انتقاد سازنده

اصولی انتقاد کردن یکی از سخت ترین و حساس ترین کارهای دنیاست. چرا که انتقاد به جا و درست میتواند سرآغاز یک مسیر روشن برای رسیدن فرد به موفقیت باشد و بالعکس، اگر انتقادی بی دلیل و از سر تعصبات و نا آگاهی صورت بگیرد و اصول انتقاد در آن رعایت نشود، ممکن است جهان رو برای شخصی تیره و تار کند.

انتقادی را می توان سازنده نامید که فرد با کمترین تنش ممکن تمرکزش را روی بهبود وضع موجود گذاشته و در جهت رفع کاستی ها تلاش کند ، نه اینکه وضع موجود با کلام و رفتار ما پر تنش تر شود و به قول معروف صحبت های ما نقش بنزین روی آتش را ایفا کند .

انتقاد سازنده - این را یادتان باشد که انتقاد سازنده سرآغاز یک مسیر روشن است
این را یادتان باشد که انتقاد سازنده سرآغاز یک مسیر روشن است

اصول انتقاد

مشخص کردن هدف اصلی خود از انتقاد

بیشتر مواقع انتقادها صرفاً برخواسته از ذهنیت های شخصی افراد هستند. یعنی زمانی که فرد با رفتاری مواجه میشود که با آرمان ها و دنیای مطلوب ذهنی خود فاصله دارد ، خیلی سریع نسبت به آن اعتراض کرده و آن رفتار را مورد نقد قرار میدهد!

در صورتی که این یک ویژگی کاملاً اشتباه هست. شما قبل از هرگونه واکنشی باید ابتدا مشخص کنید که اعتراض شما صرفاً از ذهنیت های شخصی شما سرچشمه میگیرد یا خیر؟ 

از سمت دیگه بعضی مواقع افراد ، دیگران را از سر خصومت های شخصی مورد انتقاد قرار میدهند. در واقع از انتقاد کردن به عنوان وسیله ای برای تلافی یا عقده گشایی و رفع خشم درونی نسبت به فرد مورد نظر استفاده میکنند.

اگر انگیزه شما از انتقاد کردن این هست که به قول معروف به فرد مقابل نشان بدید که ” زدی ضربتی، ضربتی نوش کن”، باید خدمتتان عرض کنم که لطفاً نه به خودتان و نه به شخص مقابل فشار روانی وارد نکنید، چون نه تنها انتقاد شما در این مواقع اثرگذار نخواهد بود، بلکه باعث میشود کینه ها دوچندان شده و مشکلات بزرگتر و حادتر بشوند.

پیشنهاد میکنم هر زمان که قصد کردید به کسی انتقادی داشته باشید، ابتدا جمله معروف آبراهام لینکن رو به یاد بیارید که میگفت:

“کسی حق انتقاد کردن دارد که قصد کمک کردن داشته باشد…”

اگر این جمله در آن لحظه برای شما صدق نمیکرد، حتماً سکوت اختیار کنید تا مشکلات بزرگتری دامن گیرتان نشود .

کسی حق انتقاد دارد که قصد کمک کردن داشته باشد
کسی حق انتقاد دارد که قصد کمک کردن داشته باشد

آداب نقد و انتقاد

1. آیا در جایگاهی هستید که به دیگران انتقاد کنید؟

موضوع مهمی که اغلب هیچ توجهی به آن نمیشود همین موضوع است . خوشبختانه یا متاسفانه ما در جامعه ای زندگی میکنیم که اغلب افراد یک پا منتقد هستند و در مورد مسائل مختلف شروع به نظر دادن می کنند. این گونه افراد نسبت به زمین و زمان اعتراض دارند ، از فیلم و تلویزیون گرفته تا لباس و رفتار مردم، خورد و خوراک آنها، علایق آنها ، تحصیلات دیگران و هر چیز دیگه ای که به ذهنتان خطور کند. توصیه ما به شما این هست که قبل از انتقاد کردن دقت کنید که:

* آیا در حوزه مورد نظر تخصصی دارید ؟

* اصلاً خودتان به موضوعی که مورد انتقاد قرار میدید، پایبند هستید؟

* آیا مطمئنید آنقدر سطح آگاهیتون بالاست که بتوانید فرد رو به درستی راهنمایی کنید؟

* و مهم تر از همه اینکه اصلاً به روش های صحیح اصول انتقاد، واقف هستید؟

اگر پاسخ شما به سوالات بالا مثبت هست، پس اجازه دارید که با رعایت تمام اصول، انتقاد خودتان را به زبان بیاورید.

آداب نقد و انتقاد - انتقاد خود را با اصول آن انجام دهید
انتقاد خود را با اصول آن انجام دهید

2. آیا زمان مناسبی برای انتقاد کردن، انتخاب کردید؟

به شدت روی این موضوع تأکید دارم ، چون بارها شاهد بودیم که عدم موقعیت شناسی چه فاجعه های جبران ناپذیری با خودش به همراه آورده است !

برخی مواقع ممکن هست فردی که مورد انتقاد قرار میگیرد از لحاظ روحی در شرایط مناسبی نباشد و خرده گرفتن های شما باعث بشود نه تنها شرایط تغییر نکند بلکه شخص بیشتر آشفته شود . حتماً از مساعد بودن شرایط روحی و روانی اشخاص مطلع شوید و بعد با واقف بودن به این موضوع شروع به قضاوت و یا انتقاد کنید.

آداب نقد و انتقاد - روش صحیح انتقاد از دیگران

2. انتقاد کردن در جمع ممنوع

مطلب مهم بعدی که در آداب انتقاد صحیح باید به آن توجه کنید این هست که هرگز اشتباهات افراد را در جمع بیان نکنید ، چرا که ممکن است عزت نفس فرد را هدف قرار بدهید و باعث بروز ناراحتی و حس ناخوشایندی در وجود او شوید . این کار شما می تواند حتی باعث شود اعتماد به نفس او تا حد زیادی پایین آمده و از انجام کارهای دیگر زندگی باز بماند. پس با همه این تفاسیر بهترین نوع انتقاد زمانی هست که در خلوت و تنهایی فرد انجام بگیرد .

آداب نقد و انتقاد - وقتی با آداب و اصول انتقاد کردن آشنا نیستید این کار را انجام ندهید ، چرا که بیشتر از سازنده بودن تخریب به همراه می آورد

چگونه انتقاد کنیم ؟

1. ابتدا از خوبی های فرد بگویید

همان طور که در مقاله ارتباط مؤثر گفته شد از محسنات افراد گفتن راهکار بسیار خوبی برای جلب محبت فرد مقابل می باشد و شما با این کار طرف مقابلتان را آماده برای شنیدن انتقاد می کنید . یادتان باشد هیچ کس بی نقص نیست و در عین حال هیچ کس آنقدر بد نیست که تمام ویژگی ها و نقاط مثبت آن فدای نقطه ضعف هاش شود .

همه انسان ها نقاط سپیدی دارند که باعث میشود بیشتر به چشم بیایند و در دل دیگران نفوذ کنند. برای اینکه بتوانید یک انتقاد اصولی و سازنده داشته باشید، ابتدا از خوبی ها و ویژگی های مثبت شخص صحبت کنید. اجازه بدهید تا طرف مقابل این احساس رو داشته باشد که برای شما شخص ارزشمندی هست و مطمئن شود که جزء کمک کردن به او هیچ نیّت دیگری ندارید.

یادتان باشد که این احساس باعث ایجاد حال خوبی در وجود وی خواهد شد و همینطور این امکان رو فراهم میکند که انتقاد شما به بهترین حالت ممکن در جان او فرو نشسته و به کلام شما گوش فرا دهد . شما باید مثل آب نرم خو باشید تا حتی در دل سنگ هم نفوذ کنید.

چگونه انتقاد کنیم - همه انسان ها نقاط مثبت دارند

2. یک طرفه به قاضی نروید!

به شخص اجازه دفاع بدهید. در حین صحبت ها از او هم سوالاتی رو بپرسید. اجازه بدهید علت رفتارش رو برای شما توضیح بدهد . طوری با فرد رفتار نکنید که به محض دیدن شما دچار استرس شود و منتظر توبیخ شما باشد.

این حرکت شما شخص مقابلتان را به این باور میرساند که در مقابل یک فرد بزرگ منش قرار گرفته و تا حد زیادی باعث میشود خود شخص از رفتار ناشایستی که داشته پشیمان شود و برای اصلاح آن تلاش کند.

جمله معروف دیل کارنگی رو به خاطر بیاورید که:

انسان ها همونقدر که تشنه تحسین هستند، از تحقیر و توبیخ شدن وحشت دارند!

محکوم کردن دیگران نه تنها هیچ تغییر مثبتی در وجود آنها ایجاد نمیکند، بلکه باعث میشود برای دفاع از خودشان به رفتارهای غلط بعدی ادامه بدهند.

چگونه انتقاد کنیم - انسانها همان قدر که تشنه تحسین شدن هستند از توبیخ و تحقیر شدن وحشت دارند
انسانها همان قدر که تشنه تحسین شدن هستند از توبیخ و تحقیر شدن وحشت دارند

3. با مقایسه کردن، فرد را زیر سوال نبرید

مقایسه کردن افراد با یکدیگر یکی از بدترین ویژگی هاست. هر انسانی توانایی ها و ویژگی های اخلاقی مخصوص به خود را دارد و در هیچ کتاب مقدسی هم ذکر نشده که باید همه افراد شبیه به یکدیگر رفتار کنند. هر فردی را با توجه به ویژگی های خودش مورد انتقاد قرار بدهید.

یکی از نابود کننده ترین کارهایی که در ارتباط با دیگران میتوانید انجام بدهید این هست که با مقایسه کردن آنها با افراد دیگر غرور و قدرت و استعدادهای آنها را زیر سوال ببرید ؛ بنابر این به شدت توصیه میکنم از این کار بپرهیزید.

چگونه انتقاد کنیم - مقایسه روش صحیح انتقاد از دیگران نیست

4. افراط در این کار هم ممنوع

افراط در هرچیزی مضر است. حال چه افراط در خوردن باشد چه در انتقاد کردن. زیاده روی در انتقاد باعث میشود فرد فکر کند شما یک شخص عیب جو هستید و می خواهید شخصیت او را خورد کنید. بنابراین دیگر حرف های شما برایش اعتباری نخواهد داشت و به شما برچسب عیب جو خواهد زد! اینطور حتی اگر زمانی هم واقعاً انتقاد شما به جا و درست هم باشد ، اثری نخواهد داشت .

چگونه انتقاد کنیم - متن انقاد محترمانه و بدون افراد در انتقاد

5. راه حل خود را بدهید

شما باید در آخرین مرحله راه حل خودتان رو به صورت یک پیشنهاد برای شخص مطرح کنید. به عنوان مثال بگویید: به نظرت اگر به این صورت عمل کنی، بهتر نیست؟ وقتی شما به صورت سوالی انتقاد خود را مطرح می کنید به اختیار و عزت نفس فرد مقابل احترام گذاشته و همین امر باعث بهتر قبول کردن مطلب شما می شود .

یادتان نرود اگر بخواهید شخص را مجبور به اجرای راه حل خودتان کنید، فکر میکند قدرت اراده را از او سلب کردید و بنابراین به مقابله با شما خواهد پرداخت. در پایان ناگفته نماند اگر شما به مبانی و تکنیک های فن بیان آشنا باشید بهتر و تاثیر گذارتر می توانید انتقاد کردن خود را جلو ببرید پس حتماً به این فنون هم نگاهی بیندازید .

چگونه انتقاد کنیم - انتقاد محترمانه بر روی رفتار خودتان ببینید

بعد از انتقاد چه کار کنیم؟

زمانی که مورد انتقاد واقع میشوید قطعا حس خوبی در شما بوجود نمی آید. اما میتوان به این انتقاد ها دید مثبت برای رشد کردن و بهتر شدن داشته باشید. البته اگر انتقاد درست و بجا بود میتواند برای ما مفید باشد در غیر اینصورت از کنار آن رد میشویم و اهمتی برای آن قائل نخواهیم بود.

بعد از انتقاد میتوانیم آن را مدیریت کنیم. باید سعی کنیم بدانیم که انتقاد به رفتار ما صورت گرفته است نه به روی خودمان و درواقع باید خود را از رفتارمان جداکنیم تا آسیب روحی کمتری ببینیم و با دید باز و مثبت تری به انتقاد نگاه کنیم.

با این کار میتوانیم بهتر تصمیم گیری کنیم برای تغییر رفتارمان . سعی کنید با حوصله گوش کنید به انتقاد و سریعا پاسخ ندهید و در خلوتی خودتان انتقاد را با زبان خودتان بیان کنید و سعی در پیدا کردن قسمت های صحیح و حقیقت آن باشید.

حتماً بازخوردهای مختلفی رو که از اجرای راهکارهای نقد صحیح خواهید گرفت، با ما به اشتراک بذارید…

نویسنده: معصومه تیموری

نویسنده: معصومه تیموری

46 Comments

Join the discussion and tell us your opinion.

  • مطلب خیلی خوب و آموزنده ولی اگر در نوشته تان یک نتیجه‌گیری قشنگ اضافه می‌کردید خیلی خوب می‌شد.

    • وقت بخیر

      ممنون از نظر لطفتون و تذکرتون

      حتما در بروزرسانی های بعدی لحاظ میشه

  • سلام مطلب بسیار کاربردی و مفیدی است با تشکر از شما من فکر میکنم بسیار آموزنده و علمی و به روز می‌باشد. خیلی عالی است .

    • وقت بخیر

      ممنون از نظر لطف شما…خوشحالیم که مقاله مورد استقبالتون قرار گرفت.

      موفق باشید

  • سلام.مقاله خوبی بود.کاش این لصول را کمی زودتر می دانستم ویاداوری میشد در چند موقعیت انتقاد خوبی نداشتم ومشکل ساز شده است از این بعد ان شاالله رعایت میکنم.ممنون.

    • سلام
      خداروشکر که الآن با خوندن این مقاله به این آگاهی رسیدید
      متشکرم

      • بسیار عالی بود.
        چیزهای خوبی یاد گرفتم.
        ممنون از مقاله خوبتون

  • بله درسته به نظر من انتقاد سازنده مستلزم رعایت اصولی است که در این مقاله ذکر شد .
    از شما بزرگواران سپاسگزارم

  • سلام،امیدوارم من به عنوان یک مادر بتونم درست انتقاد کنم و فرزندم رو درست تربیت کنم.ممنونم

  • مقالتون خیلی عالی بود به این نتیجه رسیدم که تا وقتی خودم رشد فکری نکردم وادراکمو بالا نبردم حق انتقاد کردن از کسی رو ندارم.

  • سلام
    مقالتون عالی بود نکات خیلی مهمی رو در ارتباط با انتقاد ذکر فرمودید امیدوارم با تمرین بتونم اگه قرار شد از کسی انتقاد کنم این موارد رو رعایت کنم

  • خیلی عالی بود .
    امیدوارم با این راهکارها بتونیم به دنیای مطلوب و ایده آل برسیم.

  • سلام نکات خیلی خوبی از انتقاد یاد گرفتم .
    چه بسا افرادی که با انتقاد نابجا زندگی را خراب کردند

    • سلام
      خوشحالیم براتون مفید بوده
      موفق باشید

  • سلام
    اگرما درهنگام انتقاد زمان مناسبی رو درنظربگیریم و از نقاط مثبت مخاطبمون شروع کنیم حتما انتقاد ما سازنده میباشد

    • کاربر گرامی سلام
      کاملا درسته
      ممنون از شما

  • مطالب خیلی خوبی بود و یک جمع بندی از انچه در مورد انتقاد کردن می دانستم امیدوارم بتونم بهشون عمل کنم

    • خوشحالیم براتون مفید بوده
      موفق و سربلند باشید

  • سلام. امام علی علیه السلام در این زمینه می فرماید: «الافراط فی الملامه تشب نیران اللجاج»(۵) زیاده روی در ملامت، آتش لجاجت را مشتغل می سازد.
    و نیز می فرماید: «ایاک أن تکرر العتب فان ذلک یغری بالذنب و یهون بالعتب» از تکرار سرزنش بپرهیزید که موجب دلیری در گناه و بی اثر ساختن ملامت می شود.

    • کاربر گرامی سلام
      ممنون از اشاره خوبی که به آیات داشتید

  • درود بر شمااااا☺

    توی کارگاه استاد برتر ب این رسیدم ک هر چقدر علم و اگااهیموون زیاد میشه ب همون اندازه ب دنیای مطلوب نزدیک و نزدیکتر میشیم ?⚘???

    واقعا دس مریزااااد ???☘????

    • سلام و خدا قوت
      کاملا درسته نتیجه گیری هوشمندانه ای بود
      ممنون از مهرِ شما

  • سلام.عالی بود.متقاعد کردن کار ادمهای موفق است.انشا..به موفقیت عالی برسیم ودرست انتقاد کردن رو یاد بگیریم تا کمکی به دیگران کنیم لازمه ان رشد فردی است.سپاس.

  • مچکرم از مقاله ی خوبتون تمام اصول انتقاد کاملا درست بیان شدند . من بعنوان یه مادر بیشترین انتقاد و از بچه هام دارم برای بهتر تربیت شدنشون وقتی از اصول درست استفاده میکنم سریع جواب میده ولی وقتی نکات 2 و 3و 4 رو رعایت نمیکنم انتقاد هیچ نتیجه ای نمیده .سعی میکنم بیشتر رو این موارد کار کنم. ??

    • سلام
      خیلی هم عالی
      موفق و سربلند باشید

  • با سلام
    ما چقدر گل توی گلدون رو دوست داریم
    اگه علف هرزی کنارش رشد کنه،چنان اون علف هرز رو در میاریم که به گلمون فشار و ضربه ای وارد نکنیم
    انتقاد یعنی از علف هرز دور یار و رفیقمون بیزاریم.پس طوری باید بهش بگیم که ذره ای آزرده نسه،وقتی اینجوری فکر کنی،خود به خود با نرمی ازش انتقاد می کنی

    • کاربر گرامی سلام
      توصیف زیبایی داشتید
      ممنون از شما

  • یکی دیگه از انتقادهای سازنده انتانتقادهایشخص مخاطب مارو دوست داشته باشه و قبول داشته باشه . قبل از هر گونه انتقادی اول باید از خودمون بپرسیم ایا قبولمون داره؟ اگه اره که انتقاد کنیم اما سازنده . اگه نه, اول باید یه جوری این حس رو در درونش بوجود بیاریم و تقویت کنیم . ممنون ?????

    • کاملا درسته
      ممنون از توجه شما

  • اینکه انتقاد میتونه تا اینقدر مخرب باشه قبول ،،،
    ولی جایگاه نقد چی میشه،،،تا نقدی نباشه پیشرفتی هم حاصل نمیشه،،،!!

    • بله حق با شماست. در مقالات بعدی حتماً به نحوه نقد کردن و جایگاه اون خواهیم پرداخت…

دیدگاهتان را بنویسید